O wychowaniu dziecka BEZ kar

Życie pełne jest intensywnych i często skrajnych emocji. W wiele trudnych sytuacji wplątujemy się sami, a inne wynikają z relacji z drugim człowiekiem, także z dzieckiem. Jak radzić sobie z emocjami w konfrontacji z przekorną pociechą? Czy da się wychowywać dziecko bez kar? Wierzymy, że tak, dlatego zostawiamy dla Ciebie kilka wskazówek.

Nie zakazuj – instruuj

Często zapominamy, że dzieci są zupełnie nowymi uczestnikami rzeczywistości. Warto, aby rodzic był nie tylko opiekunem, ale także przewodnikiem i towarzyszem maluszka. Dlatego przede wszystkim należy z dzieckiem rozmawiać. Poświęcać czas i spokojnie objaśniać świat, dając instrukcje, jak powinno się zachowywać. Instruować wskazówkami, a nie zakazami.

Maluszki dużo łatwiej radzą sobie z prostymi komunikatami (np. „Bądź ostrożny”) niż z tymi zawierającymi przeczenie („Nie rozbij tego!”). To zupełnie naturalne, także dla dorosłych. Nasze mózgi gorzej interpretują zaprzeczenia, dlatego kiedy są stosowane, efekt może być odwrotny od zamierzonego. To dlatego unika się ich między innymi w reklamach.

Zamiast karać, wytłumacz dziecku zasady, które ustalasz. Odpowiadaj na pytania i skłaniaj do wyciągania wniosków. Nie wystarczy, że zabronisz konkretnej czynności. Zamiast powiedzieć: „Nie biegaj”, wyjaśnij maluchowi, jakie konsekwencje może mieć bieganie w określonym miejscu. Objaśnij, że po przewróceniu się poczuje ból i zrobi sobie siniaki. To pomoże dziecku zrozumieć, że martwisz się o jego dobro, a zakazy nie służą ograniczaniu przyjemności.

Jak nie karać?

Mówienie o uczuciach i jasne stawianie granic musi jednak działać w obie strony. W sytuacji konfliktowej dużo skuteczniejsze będą polecenia, do których Ty również będziesz się stosować – maluch przecież naśladuje zachowania opiekuna. Nie przesuwaj zabawek nogą, nie biegaj, nie krzycz – konsekwencja jest bardzo ważna, aby tworzyć partnerską więź z dzieckiem. Nie chcesz przecież, aby dziecko zachowywało się w podobny sposób.

Przede wszystkim jednak nie szarp ani nie stosuj innego rodzaju przemocy fizycznej – kary cielesne są absolutnie nieedukacyjne, niewychowawcze i nieetyczne. Kiedy wymierzasz dziecku klapsa, w jego głowie tworzy się schemat inny niż oczekiwany przez Ciebie. Maluch uczy się nie poprawnego zachowania, a raczej strachu przed bólem, przed karą, a co gorsze – przed fizycznym kontaktem.

Wstydliwe statystyki

Zgodnie z komunikatem z badań CBOS Przemoc domowa wobec dzieci z kwietnia 2019 roku, 25% badanych polskich rodziców uważa, że „lanie jeszcze nikomu nie zaszkodziło” (dosłowny cytat z raportu) oraz że „są sytuacje, w których trzeba dać dziecku klapsa” (61% badanych).

Według danych polskiej policji w 2019 roku 12 161 małoletnich padło ofiarami przemocy domowej. Źródło: statystyka.policja.pl

Co zamiast kar?

1. Zachowuj się konsekwentnie – zamiast wymyślania kar, stwórz razem z dzieckiem zbiór zasad, do których wspólnie będziecie się stosować. Pamiętaj, że to opiekun jest nauczycielem i wzorem maluszka. Starajcie się nie zasypiać skłóceni. Wyjaśnij dziecku, dlaczego jego zachowanie nie było właściwe, a przed snem sięgnijcie razem po książeczkę „Gdzie bywa słoneczko?”. Pomoże ona w wyobrażaniu sobie różnych trudności, a wspólna lektura będzie cennym terapeutycznie elementem. W końcu Słonko po wielu trudach zasypia – Was także czekają noc i sen, który przyniesie ukojenie po zakończonym konflikcie.

2. Poświęcaj dziecku uwagę – przede wszystkim kiedy zachowuje się tak, jak tego oczekujesz. Brak bliskości i uwagi to częste przyczyny buntu oraz złości maluszka, który próbuje w ten sposób wzbudzić zainteresowanie. Chwal sukcesy bez umniejszania ich rangi, mów, że jest Ci przykro, kiedy dziecko zachowuje się w sposób nieakceptowalny. W ten sposób uczy się reguł świata, w którym żyje.

3. Nie bój się sięgać po pomoc – znajdziesz ją chociażby w poradniku „Moje emocje”. Jest pełen sposobów na trudne i konfliktowe sytuacje. „Sprej z oksytocyną”, bony zdenerwowania, quizy emocji – to tylko kilka z nich. Nieważne, czy Ty gniewasz się na dziecko, czy też to ono odczuwa złość – niech ten poradnik będzie Waszym przewodnikiem i mediatorem. A jeśli książkowe ćwiczenia nie pomogą, nie bój się konsultacji z terapeutą.

4. Nie mów dziecku, że jest niegrzeczne – to pojemna fraza, które nie znaczy nic konkretnego. Doceniaj zachowania, które są cenne, motywuj i pokazuj korzyści. Nie koncentruj się na negatywnych sytuacjach. Kiedy takie się zdarzą, rozmawiaj i pomóż dziecku znaleźć rozwiązanie wynikające nie ze strachu przed Tobą, lecz z odpowiedzialności dziecka za swoje zachowania.

Pamiętaj: reaguj, jeśli jesteś świadkiem przemocy w rodzinie. Zadzwoń na „Niebieską Linię”, czyli pod numer 801 120 002, powiadom miejscowy Ośrodek Pomocy Społecznej albo policję.