Naturalną reakcją człowieka na rozpoznanie niebezpieczeństwa jest lęk. W życiu dziecka najczęściej pojawia się on już w dzieciństwie, kiedy maluch musi dawać sobie radę z nowymi wyzwaniami i trudnościami, przede wszystkim w przedszkolu i szkole. W takiej sytuacji rodzice nierzadko zastanawiają się, co robić. W poniższym artykule wyjaśnimy, skąd biorą się lęki u dzieci i podpowiemy, jak je oswajać.
Skąd mogą się brać lęki u dzieci?
Przyczyny lęków dziecięcych są zazwyczaj są niejednoznaczne i ciężkie do przewidzenia, więc żaden rodzic nie jest w stanie uchronić przed nimi swojej pociechy.
- Nieprawidłowe postawy rodzica
Lęk u dziecka może przybierać różne formy. Elżbieta Fonberg tłumaczy ich powstawanie nieprawidłowymi relacjami między ludźmi, a w szczególności zbyt wymagającymi postawami rodziców wobec dzieci. Bez wątpienia rodzina jest ogromnie ważna w przygotowaniu malucha do radzenia sobie z lękiem i stresem w życiu. Pamiętaj, że nadmierny dysonans uczuciowy wobec dziecka lub chorobliwa koncentracja na nim może wpływać źle na zachowania pociechy.
- Pójście dziecka do przedszkola
W momencie pójścia dziecka do przedszkola, rodzic może zauważyć różnego rodzaju zmiany w osobowości malucha. Nowa sytuacja najprawdopodobniej wywoła tzw. lęk przed rozłąką. Zdaniem badaczy jest to prawidłowa reakcja. Oznacza ona, że pociecha jest świadoma więzi z bliskimi i gotowa do życia przedszkolnego. W takiej sytuacji należy stopniowo oswajać dziecko z nowym otoczeniem, rozmawiać i zapewnić malucha, że jest bezpieczny nawet jeśli rodzica nie ma w pobliżu. Innymi rodzajami lęku są: lęk przed porzuceniem czy też lęk przed odrzuceniem przez grupę rówieśników.
- Straszne i agresywne bajki, filmy, gry
Dzieci zbyt wrażliwe mogą reagować lękiem na bodźce płynące z bajek, filmów czy gier. Obrazy pełne agresji, grozy i brutalnych scen, które maluch obejrzał na ekranie, powracają w jego wyobraźni. Najlepszym rozwiązaniem jest kontrolowanie tego, co ogląda i rozmawianie z nim na temat tego, co widział.
Czego mogą dotyczyć stany lękowe u dziecka?
Najczęściej występujące lęki u dzieci chodzących do przedszkola i klas przedszkolnych to:
- Lęk społeczny – maluch boi się nieznanych ludzi, ponieważ nie wie, czego się po nich spodziewać.
- Lęk przed rozłąką – dziecko reaguje silnym lękiem w sytuacji rozdzielenia go z opiekunami.
- Fobia – nadmierny lęk, w stosunku do pewnych obiektów, sytuacji lub wydarzeń, który znacznie utrudnia funkcjonowanie malucha.
- Uogólnione zaburzenie lękowe – istnienie u dziecka uporczywych lęków dotyczących codziennego życia czy aktywności.
Lęk przed rozłąką oraz lęk społeczny – jeśli nie są nadmiernie nasilone – można przepracować z dzieckiem. Wynikają one często z braku poczucia bezpieczeństwa w momencie, gdy rodzic się oddala, co utrudnia interakcje z innymi osobami. Poprzez rozmowę i wieloetapowe, powolne oswajanie malucha z innymi osobami i miejscami, rodzic może wzmocnić to poczucie bezpieczeństwa i znacząco zwiększyć komfort funkcjonowania pociechy w sytuacjach społecznych. Natomiast fobie i uogólnione zaburzenia lękowe zdecydowanie wymagają konsultacji ze specjalistą, podobnie jak poprzednie lęki, gdy będą na tyle nasilone, że uniemożliwią dziecku codzienne funkcjonowanie i prawidłowy rozwój.
Dowiedz się więcej o lękach nocnych u dzieci.
W jaki sposób można pomóc dziecku radzić sobie z lękami?
Jeśli chcesz pomóc swojemu maluchowi w konfrontacji z jego lękiem lub lękami, to koniecznie zapoznaj się z naszymi wskazówkami.
Porozmawiaj z dzieckiem
Ważną kwestią jest uświadomienie dziecka, że lęk jest emocją powszechnie przeżywaną i pomaga mu uniknąć potencjalnego niebezpieczeństwa. Świetnym punktem wyjścia do takiej rozmowy jest lektura książeczek pomagających oswoić lęki dziecka, takich jak „Straszne historie Maszy. Opowieści z dreszczykiem”. Publikacja zawiera dziewięć opowieści napisanych na podstawie serialu. Każda historia w zabawny, a zarazem mądry sposób mówi o codziennych dziecięcych lękach. Wszystkie bajeczki dobrze się kończą i posiadają prosty morał. Dodatkowo, świecąca w ciemności okładka magicznie rozświetli dziecięcy pokój.
Czytaj dziecku bajki
A szczególnie wieczorem, aby wyciszyć i uspokoić malucha po dniu pełnym wrażeń. Codzienna wieczorna lektura może składać się na poczucie bezpieczeństwa Twojej pociechy, a dodatkowo umacniać waszą więź. W tym przypadku najlepiej sprawdzą się publikacje z serii „3 bajeczki przed snem” z ulubionymi bohaterami jak Tomek i przyjaciele, Muminki czy Bing. Każda z nich ma okładkę świecącą w ciemności i zaokrąglone rogi, dzięki czemu są bardzo przyjazne dla dzieci. Książki pełne atrakcyjnych opowieści z ulubionymi bohaterami zachęcą do snu nawet najbardziej żywiołowego malucha. Dodatkowo pomogą oswoić lęk przed ciemnością – gdy zgaśnie światło maluch będzie mógł zobaczyć świecącą okładkę z ulubionymi bohaterami.
Narysuj z dzieckiem „potwora strachu”
Najpierw poproś swoją pociechę o dokładne opisanie potwora, a następnie przenieście jego obraz na kartkę i dodajcie mu śmieszne dodatki, np. doniczkę z kwiatkiem na głowie czy bagietkę w ręce. Dzięki temu maluch nabierze dystansu do swojego lęku i poczuje się odważny. Świetnym przykładem zilustrowania emocji strachu jest książeczka „Mała Straszka” z serii „Mr. Men i Mała Miss”. Mały format, humorystyczny tekst i przejrzysta szata graficzna sprawią, że każdy mały czytelnik się uśmiechnie.
Naucz dziecko technik rozwiązywania problemów
Dzięki temu maluch stanie się bardziej niezależny i samodzielny w podejmowaniu decyzji. W wyjaśnieniu kwestii radzenia sobie ze strachem świetnie może się sprawdzić publikacja „Strach – wróg czy przyjaciel. Akceptuję, co czuję” wydawnictwa HarperCollins. Książka pełna psychologicznej wiedzy oraz wielu zadań i ćwiczeń przekazuje dziecku praktyczne i skuteczne techniki przeciwlękowe.
Pamiętaj, że dziecko przeżywające stany lękowe nie powinno czuć osamotnienia. Jeśli niepokoją Cię zachowania malucha, to jak najszybciej udaj się do psychologa, pediatry czy neurologa dziecięcego.
Literatura:
F. L. Ilg, L. B. Ames, S. M. Baker, Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat. Poradnik dla rodziców, psychologów i lekarzy, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2012
I. Derezińska, M. Gajdzik, One są wśród nas. Dziecko z zaburzeniami lękowymi w szkole i przedszkolu. Informacje dla pedagogów i opiekunów, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2010
M. Bąkowska, Lęk, stres i strach jako bariery w wychowaniu, „Kieleckie studia pedagogiczne i psychologiczne” 12/1999
