Dbanie o prawidłowy rozwój to jedno z najważniejszych zadań stojących przed rodzicami. Dlatego szukają wartościowej wiedzy, kupują pomoce dydaktyczne, zapisują dziecko na dodatkowe zajęcia, by pomóc mu odnaleźć swoje pasje, zamiłowania i mocne strony. Wiele z takich działań można zaplanować. Część dzieje się trochę mimochodem. Tak jest w przypadku budowania u dziecka odpowiedniego nastawienia.

Czym jest nastawienie na rozwój?

Nastawienie to nasz stosunek, postawa odnośnie kogoś, czegoś. Możemy np. być nastawieni optymistycznie do nowych wyzwań i widzieć je, jako szanse na nauczenie się nowych rzeczy. Z drugiej strony każdą taką sytuację możemy traktować jako potencjalne zagrożenie. Rodzice wiele swoich nastawień przekazują dzieciom. A te wkraczają z nimi w dorosłe życie.

Tematem nastawienia zajęła się amerykańska badaczka Carol Dweck, autorka książki „Nowa psychologia sukcesu”. Ta pozycja mówi jednak o czymś więcej niż o sukcesie. Jej tematem są dwa główne nastawienia: nastawienie na rozwój i nastawienie na trwałość.

Nastawienie na trwałość zakłada, że wszystkie cechy, jakie posiadamy, są nam dane na stałe. Nieważne, co byśmy robili, nie damy rady ich zmienić. Z kolei nastawienie na rozwój mówi, że dzięki własnej pracy możemy rozwijać swoje cechy, a błędy najwięcej nas uczą. To, do którego z nich jest nam bliżej, ma duży wpływ na naszą codzienność.

Pułapki nastawień

Nasze społeczeństwo lubi słowo talent. Mówimy o nim w kontekście artystycznym, muzycznym, sportowym, językowym itd. Talent mówi nam, że dana osoba ma wrodzone predyspozycje do pewnych zadań. Dla rodziców talent dziecka to ogromny powód do dumy. Chętnie opowiadają o nim rodzinie i znajomym. Prawdopodobnie tworzą także dziecku możliwości do rozwijania tego talentu.

Niekiedy jednak taka sytuacja wygląda inaczej z perspektywy dziecka. Bo skupienie się tylko na talencie to przykład nastawienia na trwałość. Gdy talent okazuje się źródłem sukcesów dziecka, to ich nieobecność będzie oznaczała brak talentu. A brak talentu to utrata uznania ze strony rodziców i innych ważnych dla dziecka dorosłych. Stąd mały człowiek może łatwo dojść do wniosku, że coś jest z nim nie tak. Warto pamiętać, że myślenie dzieci także cały czas się rozwija, nie myślą one tak samo jak dorośli.

Więcej o tym możesz przeczytać w artykule o rozwoju poznawczym dziecka i rozwoju inteligencji emocjonalnej.

Jak wpływać na rozwój dziecka?

Jakie konsekwencje niesie dla dziecka nastawienie na trwałość? Nasze pociechy czują, że cały czas muszą udowadniać swoją wartość, by tylko nie zostać określone jako pozbawione talentu. To prowadzi do nałożenia na siebie olbrzymiej presji. W konsekwencji zaczynają unikać wysiłku i udziału w zadaniach trudnych i wymagających. Takie dzieci nie potrafią także radzić sobie z porażkami.

Co powinniśmy robić w zamian?

Według Carol Dweck znacznie bardziej zdrowsze i pożyteczne jest budowanie nastawienia na rozwój. Tutaj najważniejszą wartością jest właśnie rozwój, zdobywanie nowej wiedzy, uczenie się na błędach i testowanie swoich umiejętności w praktyce.

Porażka jest tylko informacją, że coś trzeba zmienić, by osiągnąć swój cel. Dzieci, które to wiedzą, chętniej uczestniczą w trudnych zadaniach, lubią uczyć się nowych rzeczy i sprawdzać, jakie postępy robią.

Wyzwania rozwojowe stojące przed dzieckiem to doskonała okazja do budowania w nim nastawienia na rozwój. By lepiej zaplanować swoje działania warto znać prawidłowości dotyczące zmian zachodzących u dzieci.

Przeczytaj także, czym jest psychomotoryka dziecka i jak wyglądają etapy rozwoju rysunku, by świadomie wspierać swojego malucha.

Jak motywować dziecko do rozwoju?

Nastawienie często przekazujemy dziecku nieświadomie i niecelowo. Za naszymi działaniami kryją się przecież dobre chęci. Dlatego na początek warto zastanowić się, jakie my sami – jako rodzice – prezentujemy nastawienie? Czy bliżej nam do stwierdzenia, że nasze cechy są stałe czy raczej to rozwój mimo błędów cenimy najbardziej?

Psst… Czy wiesz, że nastawienie na trwałość i rozwój to dwa końce tego samego kontinnum? Możemy znajdować się bliżej jednego lub drugiego krańca. Im bliżej nam do nastawienia na rozwój tym lepiej.

Drugim ważnym elementem budowania nastawienia na rozwój są odpowiednie pochwały. Czasem można usłyszeć zadowolonego rodzica: „Jaki Ty jesteś mądry! Tak szybko się tego nauczyłeś!”. Dla dziecka może to brzmieć całkiem inaczej: „Jeśli nie nauczę się czegoś szybko to znaczy, że nie jestem mądry”.

Zdecydowanie lepiej podczas chwalenia skupiać się tym, co doprowadziło do dobrego wyniku –   wytrwałości, pracy czy szukaniu odpowiednich strategii rozwiązywania problemów. Taka pochwała mogłaby brzmieć np. tak: „Doskonale przygotowałeś się do tego sprawdzaniu z matematyki, a bardzo dobra ocena jest tego dowodem”.

Posługuj się przykładami

Gdy chcemy nauczyć dziecko ważnych postaw i zachowań, warto samemu dawać im przykład. Dlatego dobrze podzielić się z dzieckiem historiami ze swojego dzieciństwa pokazującymi, że to właśnie praca jest najlepszym sposobem na sukces. Opowieści z własnego dzieciństwa to tylko jeden ze sposobów.

Szukając odpowiednich historii, warto odwołać się także do bajek i w nich szukać przykładów nastawienia na rozwój. Pomocne na pewno będą historie o ciekawych bohaterach, którzy przecież cały czas muszą mierzyć się z przeciwnościami. My polecamy szczególnie z historię o małym pingwinie cesarskim Elwirce „Elwirka na śnieżnej pustyni. Akademia mądrego dziecka. Pomóż mi przetrwać”.

Czego dziecko może się z niej nauczyć? W historii Elwirki dziecko pozna nie tylko zwyczaje pingwinów, ale też zagrożenia, z którymi muszą się mierzyć. To świetna lekcja o tym, że w życiu nie jest tak jak w bajce. I jest w tym wiele pouczającego!