Kiedy zacząć naukę czytania?

Nie można w oczywisty sposób określić wieku, w którym nasze dziecko powinno zacząć czytać, jednak są rodzice, którzy niecierpliwie wyczekują tego dnia. Trzeba mieć świadomość, że każde dziecko jest inne i nie można go pospieszać oraz porównywać. I choć na pytanie: „Kiedy moje dziecko powinno zacząć czytać?” nie ma jednoznacznej odpowiedzi, to istnieją sposoby na to, by rozpoznać, że Twoje dziecko jest już gotowe. I właśnie o nich tutaj piszemy.

To właściwie kiedy zacząć naukę czytania u mojego dziecka? Jak rozpoznać, że już czas?

W pierwszych latach życia mózg dziecka jest w największym stopniu plastyczny, więc w gruncie rzeczy naukę czytania można podjąć już od okresu niemowlęctwa. To Ty, jako rodzic, musisz zauważyć, kiedy dziecko jest gotowe, by zacząć naukę czytania.

Co znaczy: „gotowość do czytania”?

W wielu czasopismach i w internecie, a także w wypowiedziach specjalistów, możesz się spotkać z pojęciem „gotowości do czytania”*. W dużym uogólnieniu oznacza to, że dziecko dojrzałe do nauki czytania bardzo dobrze opanowało język mówiony, ma zrównoważony charakter, jest ciekawe świata i uważne, miało okazję do wielu doświadczeń i jest odpowiednio pojętne.

Nic na siłę

Pamiętajmy, że przez pierwsze sześć lat życia maluchy rozwijają się głównie ruchowo, co sprzyja rozwojowi wewnętrznemu i zdolnościom motorycznym. Zatem jeśli nasza pociecha przejawia brak zainteresowania literkami, pozwólmy się jej wybiegać. To przyniesie więcej korzyści niż zmuszanie jej na siłę do czytania. Z czasem dziecko samo nakieruje rodziców, że jest chętne do nauki czytania. Jak to zrobi? Najprościej: wykaże zainteresowanie literkami, będzie coraz chętniej spędzało czas na czytaniu z rodzicem, będzie częściej pytało „Co tu jest napisane?”, „A co to znaczy?”.

Warto pokazać maluchowi, że dzięki umiejętności czytania zdobędzie większą wiedzę o świecie, poszerzy swoją wyobraźnię, słownictwo oraz udoskonali pamięć. Dzięki temu będzie z siebie dumne i później lepiej poradzi sobie z nauką w szkole.

Jak zainteresować malucha czytaniem?

Jak zachęcić dziecko do nauki czytania? Trzeba pamiętać, że wczesna nauka czytania jest ważna, ale ma sens tylko wtedy, kiedy łączy się z czymś miłym i wesołym. A przy doskonaleniu percepcji wzrokowej i słuchowej, kluczową rolę odgrywają wszelkie układanki, puzzle i gry edukacyjne, które pomagają ćwiczyć koncentrację. O czym musisz pamiętać, jeśli chcesz skłonić dziecko do nauki czytania?

1. Trzeba być przykładem dla malucha – niech Twoja pociecha widzi, że czytasz książki i że sprawia Ci to radość. Gdy jesteś w trakcie lektury, opowiadaj dziecku o jej treści. Najlepiej jeśli dziecko tylko śledzi tekst, który mu czytasz, jego mózg łatwiej zapamięta kształt liter.
2. Małe dzieci są w stanie skupić swoją uwagę na dość krótki czas (zwykle jest to kilka minut), dlatego nie można przeciążać młodego umysłu.
3. Książki powinny być łatwo dostępne dla dziecka, aby mogło samo po nie sięgnąć i oglądać, a czasem i pobawić się nimi. Dlatego postaraj się to zrozumieć oraz nie złościć się za każdym razem, kiedy lektura wyląduje pod łóżkiem ?
4. Zadbaj o warunki podczas czytania maluchowi – o brak wszelkich rozpraszaczy i odpowiednie oświetlenie.
5. Pokaż dziecku, że książkowy świat może być wyjątkowy, i wcielaj się w bohaterów, tak jak w teatrze. W końcu możecie odgrywać ulubione postaci dziecka także poza lekturą (pomyślcie o zorganizowaniu przestawienia).
6. Zaplanuj wycieczkę do biblioteki – to nie tylko skarbnica mnóstwa książek dostępnych za darmo, ale też świetne miejsce na spędzanie wolnego czasu (w większości bibliotek są specjalnie wydzielone kąciki dla najmłodszych, w których można się pobawić).

Jeśli wprowadzisz wspólne czytanie do Waszego stałego domowego grafiku, Twoja pociecha w końcu się przyzwyczai i uzna ją za element codziennego dnia. Najlepiej czytać wtedy, kiedy dziecko jest najmniej zmęczone, na przykład po obiedzie. Dobrym pomysłem jest też wyciszające czytanie na dobranoc, pod warunkiem, że maluch takiego wyciszenia potrzebuje. Jeśli zasypia bez lektury, nie ma potrzeby wprowadzać jej tu na siłę.

Czy niemowlęta też mogą uczyć się czytać?

Jedną z bardziej znanych metod zachęcania niemowląt i małych dzieci do czytania jest Metoda Domana lub inaczej: Metoda Globalnego Czytania. Została ona opracowana przez Glenna Domana, amerykańskiego fizjoterapeutę. Początkowo stosowano ją wobec dzieci z różnymi formami zaburzeń neurologicznych, ale już od dawna używa się jej na maluchach zdrowo się rozwijających, aby jak najlepiej wykorzystać możliwości młodego umysłu.

Doman postulował, by wdrażać jego metodę od chwili, kiedy dziecko potrafi szczegółowo zobaczyć przedstawiane mu słowo (czyli od około trzech miesięcy życia). Właśnie na tym polega Metoda Czytania Globalnego – jest to zapamiętywanie słów jako całych obrazów, bez uczenia się alfabetu czy reguł języka. Wielokrotnie i systematyczne pokazywanie dziecku codziennie modyfikowanych kart z wyrazami powinno sprawić, że maluch zapamięta dane słowa.

Świetnym sposobem na wykorzystanie tej metody jest wspólna lektura książeczek dla maluszków. W tym celu świetnie sprawdzą się książki z serii „Pierwsze bajeczki”, na przykład „Dzień dobry, pingwinku”. Przygotowane z myślą o małych czytelnikach są odpowiednie już od drugiego roku życia. Celem tej serii jest przyjemne poszerzanie słownictwa i ułatwienie rozpoznawania nowych słów.

Książeczki dla dzieci z tej serii opowiadają proste i urocze historyjki, a ruchome elementy rozwijają jednocześnie koordynację i spostrzegawczość. Na jej stronach znajdziemy krótkie teksty, dzięki którym maluszki mają okazję poznać kształt liter i słów. To idealne wprowadzenie w świat lektur.

Jakie książki wybrać na samym początku nauki czytania u dziecka?

Na wczesnym etapie rozwoju dziecka, warto oswajać czytanie za pomocą krótkich i interesujących książek. W tym celu sprawdzi się seria książeczek „Kolorowy świat”. Znajdziecie w nich proste historie i wyróżnione słowa, z którymi przyjemnie będzie ćwiczyć pierwsze czytanki. W „Małych zwierzętach” znajdziecie interaktywne elementy i będziecie mieć okazję przeczytać nazwy wielu różnych, niewielkich mieszkańców Ziemi.

Z myślą o małych czytelnikach powstała również seria „A to ciekawe”. Książeczki z tej serii wyróżniają się interesującym pomysłem na budowę – oprócz pięknych ilustracji i uroczych wierszyków, maluch śledzi też charakterystyczne wycięcia. Z książeczką „Co by tu zjeść?” i rymowaną historyjką możecie poznać owoce i warzywa, a „Słodki domek” to fascynująca opowieść o mieszkańcach lasu i ich emocjach.

Trzeba jednak pamiętać, że stopień pisma jest tu za mały, by dziecko mogło samodzielnie czytać zawarte w książeczce historie. Książeczki, które mogą do tego posłużyć, to np. seria „Czytam sobie”. To seria książek, która dorasta razem z dzieckiem – przygotowane lektury wspierają naukę samodzielnego czytania na trzech kolejnych poziomach.

Pierwszy z nich, nazwany składam słowa, zawiera krótkie zdania i ćwiczenia na głoskowanie, odpowiednie dla najmłodszych. Kolejny wspiera czytanie pełnymi zdaniami, a trzeci poziom odpowiedni jest dla dzieci, które połykają już pełne strony książek. Z każdą przeczytaną książeczką czytanie jest łatwiejsze, a opowieści świetnych polskich autorów powstawały z myślą o młodych czytelnikach.

Dodatkowo w każdej książce z tej serii poszczególne wyrazy zaczynające się daną literką zostały wyszczególnione. Do tego na końcu każdej publikacji są zamieszczone różne ćwiczenia, aby maluch po lekturze mógł utrwalić swoją wiedzę. Książeczki są lekkie i małe, dzięki czemu można je bez problemu zabrać ze sobą w podróż.

Uwaga: powyższy artykuł jest podpowiedzią i nie zastąpi konsultacji specjalisty. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości co do rozwoju dziecka, skonsultuj się z lekarzem lub psychologiem.

* Pisali o nim między innymi: A. Brzezińska, Czytanie i pisanie – nowy język dziecka, WSiP, Warszawa 1987, s. 43–44 oraz P. Michalczyk, O gotowości dziecka do czytania i pisania, „Wychowanie w Przedszkolu”, 1986 nr 7–8, s. 434–435.