Zastanawiałeś się kiedyś, w jaki sposób dzieci uczą się najprostszych czynności, np. mycia zębów czy jedzenia widelcem? Albo dlaczego niektóre zachowania są dokładną kopią tego, co robią dorośli? Odpowiada za to proces uczenia się nazywany modelowaniem. Na czym polega modelowanie u dzieci? W jaki sposób wykorzystać je do wyrabiania u dziecka zdrowych nawyków?
Co to jest modelowanie?
Modelowanie to uczenie się przez obserwację. Dzieci powtarzają zachowania, jakie zobaczyły u dorosłych. Obserwują także konsekwencje tych działań. W ten sposób nieświadomie uczą się, jak warto postępować, a czego nie należy robić. Warto pamiętać, że ten proces zachodzi od najmłodszych lat, a więc my dorośli jesteśmy pod ciągłą obserwacją.
Modelowanie u dzieci ma miejsce nie tylko wtedy, gdy zwracasz się bezpośrednio do malucha, ale również gdy obserwuje on, w jaki sposób odnosisz się do innych. Nie musi być uczestnikiem wydarzeń, by móc się z nich uczyć i wyciągać wnioski.
Kolejnym ważnym aspektem modelowania jest to, jaką rolę dla dziecka pełni osoba dorosła. Rodzice, zwłaszcza w pierwszych latach życia, zawsze są na pierwszym miejscu, więc ich rola w modelowaniu odpowiednich zachowań jest kluczowa.
Jak powstają nawyki?
Nawyk to automatyczna czynność, której uczymy się, wielokrotnie ją powtarzając. Czasami jest ona tak naturalna, że w ogóle nie zastanawiamy się, czy i jak ją wykonujemy. Nawyki mogą być dla nas zdrowe i wspierające – np. codzienna aktywność fizyczna – albo szkodliwe, jak np. jedzenie słodyczy za każdym razem, gdy czuję stres. Gdy raz powstanie nawyk, trudno całkowicie się go pozbyć. Dzięki pracy i zaangażowaniu możemy wytworzyć nowy nawyk, nadbudowany na poprzednim.
Dzieci mogą przejmować nasze nawyki w wyniku modelowania. Obserwując nasze działania i ich konsekwencje, uczą się naprawdę wielu rzeczy. Zaczynając od jedzenia widelcem, aż po reagowanie na stres i przeszkody.
Psst… Czy wiesz, że lepszym sposobem uczenia dzieci właściwych zachowań jest dawanie im przykładu niż tłumaczenie, dlaczego powinny zachowywać się w określony sposób?
Przeczytaj także, jak przebiega rozwój poznawczy dziecka
Dzieci i zdrowe nawyki. Rodzicu, a jakie są Twoje nawyki?
Wszyscy rodzice marzą, by ich dzieci od małego rozwijały zdrowe nawyki, optymistyczne spojrzenie na świat i umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Jednak nie wszyscy zdają sobie sprawę, że w tym zakresie są dla dziecka pierwszymi i najważniejszymi wzorami do naśladowania.
Dlatego na początek warto zastanowić się, jak wyglądają Twoje zdrowe nawyki i w jaki sposób radzisz sobie z wyzwaniami. Czy nakłaniasz dziecko do jedzenia brokułów i szpinaku, ale sam raczej za nimi nie przepadasz i nie goszczą często na Twoim talerzu? Przed snem czytasz książkę czy scrollujesz media społecznościowe? W jaki sposób radzisz sobie z porażkami? Są dla Ciebie wyzwaniem i motywacją do dalszej pracy, a może czujesz, że to koniec świata? W jaki sposób wypowiadasz się o innych ludziach? Czy zawsze traktujesz ich z szacunkiem, nawet jeśli masz jakieś zastrzeżenia do ich zachowania? Tego wszystkiego i wiele więcej dzieci uczą się obserwując dorosłych i relacje między nimi.
Jak wyrobić u dziecka zdrowe nawyki?
Świadomość, że jesteśmy cały czas obserwowani może być trochę przerażająca. Jednak są i dobre strony tego, w jaki sposób uczą się dzieci. Uczenie ich właściwych zachowań może być prostsze niż myślisz.
Najważniejsza zasada modelowania u dzieci brzmi – jeśli chcesz u dziecka wyrobić zdrowy nawyk, zacznij od siebie. Gdy chcesz, by przed snem czytało książki, Ty też musisz czytać książki. Dzieci z ogromną chęcią naśladują rodziców, więc świetną zabawą będzie samo przeglądanie książeczki czy „czytanie” jej do góry nogami w tym samym czasie, gdy rodzice czytają.
Jako pomoce w tworzeniu zdrowych nawyków u dzieci sprawdzą się bajki przeznaczone specjalnie do czytania przed snem, np. „Masza i Niedźwiedź. Bajki 5 minut przed snem” czy „Bing. Bajki 5 minut przed snem” od wydawnictwa HarperCollins. Dzięki takim lekturom możesz wyrobić u dziecka nawyk czytania przynajmniej 5 minut przed snem i na przykład stopniowo wydłużać ten czas w przyszłości.
Ulubieni bohaterowie pomogą w pracy nad zdrowymi nawykami także dzięki serii „3 bajeczki przed snem”. Znajdziesz w nich przygody Smerfów, Muminków, Maszy i Niedźwiedzia czy Tomka i Przyjaciół. Tu można wypracować kolejny model – czytanie przed snem trzech historii.
Wielu rodziców skarży się na to, że dzieci i młodzież nie mogą oderwać się od smartfonów. Jeśli chcesz, by np. w czasie wspólnych posiłków dzieci nie korzystały z telefonów, to ta zasada powinna obowiązywać także dorosłych. Dużo mówi się o szkodliwym wpłynie niebieskiego światła emitowanego przez urządzenia elektroniczne na jakość snu. Jeśli zatem przed snem nie wolno korzystać z telefonów, to tyczy się to także dorosłych.
Tak samo działa to w przypadku aktywności fizycznej. Gdy rodzice angażują się w różne sporty, to często naturalne jest to, że dziecko także to lubi.
W trosce o środowisko warto też od najmłodszych lat wyrobić u dzieci nawyk segregowania śmieci.
Świadome rodzicielstwo a modelowanie
Pokazując dziecku zdrowe nawyki, budujemy je u niego. Uczenie to zachodzi na poziomie nieświadomym, ale dla dziecka czytanie przed snem czy granie w piłkę w niedzielne popołudnie może stać się czymś całkowicie naturalnym i automatycznym.
Wiedza o tym, w jaki sposób dzieci uczą się nowych zachowań, może być podstawą świadomego rodzicielstwa. Dzięki temu już od najmłodszych lat możemy wpływać na postawę najmłodszych. Taki dobry nawyk wytworzony w dzieciństwie będzie swego rodzaju zabezpieczeniem przed trudnościami, z jakimi dziecko nieuchronnie będzie się mierzyć na kolejnych etapach życia.
