Ile Twoje dziecko wie o naturze? Czy zna nazwy drzew rosnących blisko Waszego domu? Rozpoznaje zwierzęta żyjące w okolicznych parkach?
Wydawało mi się, że mój syn ma sporą wiedzę o przyrodzie. Staram się go uwrażliwiać na problemy związane z ekologią. Mówię mu o tym, że życie w harmonii z naturą jest bardzo ważne. Czytamy mnóstwo książek o zwierzętach, oglądamy filmy przyrodnicze. Czy w takim razie coś mogło pójść nie tak?
Jakiś czas temu trafiłam na ciekawe badania, które sprawiły, że postanowiłam na nowo przyjrzeć się naszej rodzinnej edukacji przyrodniczej.
Kos, tukan, a może pokemon – co dzieci wiedzą o przyrodzie?
W 2011 roku dr Jean-Marie Ballouarda z Centre d’Etudes Biologiques de Chizé we Francji badał poziom wiedzy dzieci o ich najbliższym otoczeniu przyrodniczym i to, jak wpływa na nie kontakt z naturą.
Dzieciom pokazano rysunki z wizerunkami zwierząt i poproszono, żeby je nazwały. Okazuje się, że dzieci dwa razy częściej potrafiły rozpoznać egzotycznego tukana niż europejskiego kosa. Pytano też dzieci, jakie zwierzęta należy według nich objąć szczególną ochroną. W tym wypadku wybór też w większości (70% odpowiedzi) padał na zwierzęta z odległych zakątków świata. Dzieci nie wiedziały, jakie zwierzęta w ich kraju można uznać za zagrożone. Kojarzyły te, które znały z książek lub telewizji. Rodzi się pytanie, jaki wpływ będzie to miało na ochronę rodzimych gatunków w nadchodzących latach.
Nie jest to problem ostatnich lat. W 2002 roku zoolog Andrew Balmford z Cambridge University sprawdził, jak dzieci radzą sobie z rozpoznawaniem dzikich zwierząt i… pokemonów. W grupie ośmiolatków dzieciom udało się rozpoznać aż 78% z zaprezentowanych im bajkowych stworów i tylko 53% dzikich zwierząt.
Uzbrojona w tę wiedzę i wspieraną dodatkowo świadomością, że współczesne dzieci spędzają na dworze dużo mniej czasu niż ich rodzice, gdy byli w ich wieku, zrobiłam rachunek sumienia. Przyznałam się sama przed sobą, że ja też nie mam pojęcia, jak odróżnić wronę od gawrona i czarnowrona. I że pora dowiedzieć się, jak nazywają się śmieszne czarne ptaki, które żyją obok kaczek w stawie w nieodległym parku.
Zgromadziłam zestaw książek i pomocy, które pomogą nam jak najwięcej dowiedzieć się o przyrodzie wokół nas.
Karty edukacyjne – wstęp do rozmów o przyrodzie
Na początek sięgnęłam po dwa niezawodne zestawy kart edukacyjnych z Biblioteczki Montessori. Pierwszy z nich to „Przyroda”. 150 realistycznie ilustrowanych kart, na których znajdziemy leśne zwierzęta, ptaki, owady, kwiaty i owoce. Młodszym dzieciom wystarczą same obrazki. Starsze będą już mogły skorzystać z kartoników z napisami i próbować przyporządkować odpowiednie podpisy rysunkom zwierząt i roślin. Wykorzystując te pomoce i korzystając z rad zawartych w przewodniku dla rodziców, nie tylko pomagamy dziecku w zdobyciu wiedzy, lecz także wzbogacamy jego słownictwo. Karty przydadzą się również, jeśli zechcecie zrobić swój własny zielnik i ruszycie na poszukiwanie chabrów, jaskrów i maków.
Drugi zestaw to „Ptaki Europy”. Tutaj oprócz kart z 30 gatunkami europejskich ptaków, żyjących w parkach i ogrodach, na terenach wiejskich, w lasach lub na terenach podmokłych, znajdziecie też karty z rysunkami piór, które mogą zachęcić dzieci do stworzenia własnej kolekcji. Jednak największą atrakcją jest możliwość posłuchania śpiewu poszczególnych ptaków – wystarczy pobrać darmową aplikację i skierować aparat telefonu na wybraną kartę.
Rada ode mnie: jeśli wśród kart znajdziecie ptaka, którego nie macie szansy obserwować w jego naturalnym środowisku (trudno spodziewać się mewy, jeśli mieszkacie w górach), spróbujcie poszukać w Internecie kamerek internetowych, które podglądają ptasie gniazda. To idealny moment na obserwowanie ptaków. W gniazdach tak dużo się teraz dzieje!
Książki, które pomogą dzieciom odkrywać przyrodę
Książki aktywnościowe
Kolejnymi pomocami, które wspierają nas w naszych przyrodniczych odkryciach, jest seria książek aktywnościowych „Mój zeszyt obserwacji przyrodniczych” z „Akademii Mądrego Dziecka”. Cztery starannie wykonane zeszyty są poświęcone: drzewom, owadom, przyrodzie w mieście i pożywieniu. Zadania z książek pomagają uwrażliwić dziecko na to, co dzieje się dookoła niego. Zachęcają do uważnej obserwacji otoczenia. Uczą zwracania uwagi na szczegóły i cierpliwości – w końcu, żeby prześledzić cykl życiowy liścia, potrzeba długich tygodni. Dzieci znajdą tu przepis na to, jak zwabić motyle na balkon lub do ogrodu. Poznają zwierzęta, które przemierzają miejskie ulice, kiedy dzieci już śpią. Dowiedzą się, jak ze znalezionego żołędzia wyhodować własny dąb. Dodatkowo będą ćwiczyć rysowanie i wycinanie – książki trzeba samodzielnie uzupełnić.
Książki interaktywne
Książki interaktywne to doskonałe narzędzia pozwalające odkrywać przyrodę. Również wtedy, kiedy akurat nie możemy wyjść z domu albo gdy dziecko woli się trzymać na dystans od owadów.
Ostatnio w moje ręce wpadły dwie takie pozycje. Obie niesamowicie kolorowe, interesująco zilustrowane. Pełne angażujących zadań i tego, co uwielbiają wszystkie dzieci – czyli naklejek.
Pierwsza z tych książek to „Odkrywcy Przyrody. Zeszyt z zadaniami i naklejkami”. To książka o lesie. Przewodnikami po nim są Jeż Julek, Królik Karol, Kos Kostek i Lis Leszek. Przygotowali oni mnóstwo zadań dla małych czytelników i czytelniczek. Dzieci muszą pokonać labirynt, którym jest królicza nora, narysować gniazdo dla kosa, rozpoznać gatunki drzew. Twój mały Odkrywca przyrody zrobi też koronę z liści i ciastka dla ptaków. Książka pozwala wykorzystywać różne techniki plastyczne, zachęca do tworzenia dzieł z rzeczy znalezionych na spacerach, ale też przemyca sporo wiedzy o lesie i jego mieszkańcach.
Druga książka, która towarzyszy nam od wielu dni i jeszcze na pewno długo z nami zostanie, to „Dzień z przyrodą. 101 zadań inspirowanych naturą”. Znajdziecie tu pomysły na zabawę w domu i na zewnątrz, na różne pory dnia i wszystkie pory roku. Część zadań dzieci wykonają samodzielnie. Przy innych będą potrzebować towarzystwa rodziców lub opiekunów. Do niektórych wystarczą nam rzeczy, które mamy w domu. Żeby zakończyć inne, będziemy musieli wyruszyć na spacer i poszukać kwiatów, liści i innych leśnych skarbów. Każdego dnia znajdziecie więc w tej książce coś, co wpasuje się w Wasze aktualne plany.
W odkrywaniu przyrody warto postawić na towarzystwo książeczki „Ogród” z serii „Moja pachnąca książeczka”. Niewielki format kartonowej książki to pewność wytrzymałości, a jej urok tkwi w ciekawych ilustracjach i… zapachach! Z jej wsparciem dziecko ma okazję poznać kolory, a pocierając ukryte obrazki, odkryje różne zapachy: bzu, mięty czy róż. Niewielka książka pobudza wiele zmysłów i pokazuje, jak fascynujący jest nasz świat.
Wiemy już, jak pachnie ogród, a czy znamy jego mieszkańców? Świat owadów przybliża maluchom seria „Pokochaj naturę”, w której każda książeczka poświęcona jest jednemu z małych stworzeń żyjących wśród lokalnej przyrody. „Biedronka” pokaże Wam świat ogrodu z jej perspektywy i podpowie wiele ciekawych rzeczy – to niezwykle dzielne owady, chroniące roślinki przed szkodnikami. Ruchome elementy pozwolą lepiej zaangażować się w tę fascynująca podróż.
Towarzystwa nie zabraknie, bo na swoją kolej czeka również pracowita „Pszczoła”. Przesuwając obrazki, odkryjecie świat wewnątrz ula, gdzie dzięki wytrwałości pszczółek dzieje się prawdziwa magia – powstaje pyszny miód! To niezwykle ważne owady, dlatego warto dowiedzieć się, jak im pomagać i zadbać o bezpieczeństwo. Wśród traw ogrodu przygotujcie z dzieckiem poidełko, które ucieszy wszystkie lokalne stworzonka, nie tylko bohaterów serii.
Kogo jeszcze spotkacie w książeczkach? „Motyl” przeistacza się z zielonej gąsieniczki w pięknego owada, aby barwnymi skrzydełkami zapytać kwiaty, a sprytny „Pająk” podróżuje z wiatrem i skutecznie walczy z pasożytami. Choć owady zamieszkujące nasze okolice to niewielkie stworzenia, są obdarzone supermocami i robią dla nas wiele dobrego – dowiedzcie się o nich jak najwięcej, żeby dobrze wspierać ich działania!
*
Pokolenie naszych dzieci będzie musiało bardziej niż my, ich rodzice, nauczyć się życia w harmonii z przyrodą. W przyszłości czeka na nie wiele wyzwań związanych z ochroną roślin i zwierząt. Warto już teraz zadbać o to, żeby nauczyły się o naturze jak najwięcej, zaczęły ją cenić i dowiedziały się, jak jej nie szkodzić. To podstawowe tematy lekcji o przyrodzie, które musisz przerobić ze swoim dzieckiem ?
