Dobrze wiesz, że dzieci są świetnymi obserwatorami. Poznawanie świata budzi ciekawość i przyczynia się do nowych pytań, na które czasem trudno udzielić odpowiedzi. Twoim zadaniem jest pokazanie maluchowi różnorodności świata i ludzi. To różnice sprawiają, że wielu interesujących rzeczy możemy nawzajem uczyć.

Pretekstów rozmowy o niepełnosprawności może być wiele. Z osobami niepełnosprawnymi stykamy się przecież codziennie – w szkole, na placu zabaw, ale też w bajkach i animacjach. A często także w rodzinie, ponieważ niepełnosprawność dotyczy ponad czterech milionów Polaków.

Czemu tamten chłopiec nie chodzi?

Warto porozmawiać z dzieckiem na ten temat jeszcze przed rozpoczęciem nauki w szkole, aby uniknąć zaskoczenia, kiedy w klasie pojawi się dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dobrą okazją może być rozmowa o wyglądzie.

Czytaj też: „Jak rozmawiać z dzieckiem o wyglądzie?

Warto wspomnieć, co oznacza biała laska lub aparat słuchowy czy wózek. Pamiętaj, że to elementy codziennego życia, z którymi maluszek niejednokrotnie zetknie się w swoim życiu. To ważne, żeby umiał je rozpoznać i być może udzielić komuś pomocy.

Czy wiesz, że 31% uczniów w Polsce ma specjalne potrzeby? Edukacja włączająca ułatwia niepełnosprawnemu dziecku odnalezienie się w grupie rówieśników! Szkoła zapewnia warunki do nauki, specjalistyczny sprzęt oraz pomoc terapeutów, nie utrudniając kontaktu z kolegami i koleżankami z klasy. Źródło: YouTube Ministerstwa Edukacji Narodowej

Niepełnosprawność oczami dziecka

Rozmawiając z dzieckiem o niepełnosprawności, nie zapominaj, że jego perspektywa może różnić się od Twojej. Maluszek dopiero poznaje świat i jego mieszkańców, a inność jest dla niego ciekawa, lecz neutralna. Musisz zachować ostrożność, aby nie przedstawiać jej jako czegoś dziwnego czy gorszego.

Dla ułatwienia przygotowaliśmy kilka wskazówek:

  1. Nie owijaj w bawełnę – dla dzieci nie ma tematów tabu. Pytają bez skrępowania i bez złośliwości, bo chcą zaspokoić ciekawość. I zrozumieć. Nie bój się mówić, nie odwracaj uwagi – niepełnosprawność jest elementem codzienności, a tym samym będziecie się z nią stykać przez całe życie.
  2. Obudź empatię – wytłumacz dziecku, że niezbędne jest także przestrzeganie zasad. Wyjaśnij, że nie powinno zachodzić drogi osobie na wózku czy nie rozpraszać psa asystującego niewidomemu.
  3. Zwracaj uwagę na język – Twoim zadaniem jest kształtowanie szacunku u dziecka. To, w jaki sposób się wypowiadasz, będzie mieć wpływ na jego stosunek do ludzi. Pokaż małemu człowiekowi, że każdemu należy się szacunek. Nie bagatelizuj trudnych tematów, pokaż swoją akceptację i nie unikaj odpowiedzi na pytania.
  4. Kształtuj pozytywne postawy – dzieci nie znają stereotypów i obaw, które towarzyszą dorosłym. Pokazuj drugiego człowieka, a nie jednostkę chorobową. Opisywanie dolegliwości może być odpychające i niezrozumiałe.
  5. Tłumacz – dziecko pyta, bo chce zrozumieć. Używaj prostych słów, dostosowanych do wieku dziecka. Przedstaw niepełnosprawność w sposób widzialny i namacalny: „Piotrek nie może grać z Tobą w piłkę, bo jego mięśnie nie pomagają mu w bieganiu tak jak Twoje, dlatego potrzebuje pomocy w poruszaniu się. Możecie zagrać w inną grę”.
  6. Pomóż maluchowi nawiązać przyjaźnie – fantastycznym pomysłem będzie przedszkole integracyjne. Zajęcia z dziećmi o różnych niepełnoprawnościach pomogą rozwinąć umiejętności społeczne i nawiązać wspaniałe znajomości.

Poznawanie niepełnosprawności – przeżyjcie to razem

Świetnym punktem wyjścia do rozmawiania z dzieckiem o niepełnosprawności będą książeczki. Na tę potrzebę odpowiadają dwie z serii „Bobas odkrywa naukę” dotyczące zmysłów. Dzięki książeczce pt. „Wzrok” czy „Słuch” możesz pomóc maluchowi zrozumieć, jak działają konkretne narządy. W prostych słowach i ilustracjach objaśniają działanie fal dźwiękowych czy światła odbitego, które wpada do oka. Możesz razem z dzieckiem zobaczyć, co się dzieje, kiedy te mechanizmy nie działają prawidłowo. Pokaż dziecku, że część wad da się skorygować za pomocą okularów czy aparatów słuchowych, jednak nie zawsze jest to możliwe.

Wzrok. Bobas odkrywa naukę
Słuch. Bobas odkrywa naukę

W lepszym zrozumieniu niepełnosprawności pomoże dziecku ślicznie ilustrowana nowość „Pięknie się różnimy” od wydawnictwa HarperCollins. Jej głównym przesłaniem jest pokazanie najmłodszym, że mimo wielu różnic wszyscy jesteśmy wartościowi i możemy budować wspierające relacje. Książka dotyka tematu różnorodności pod wieloma względami – płci, pochodzenia, narodowości czy właśnie niepełnosprawności. Osobno opracowane zostały zarówno niepełnosprawność intelektualna, jak i fizyczna oraz trudności związane z narządem wzroku i słuchu.

Pięknie się różnimy

Ucząc się o niepełnosprawności intelektualnej, dzieci dowiadują się, czym jest zespół Downa i jak komunikować się z chorymi rówieśnikami. Autorzy uwrażliwiają najmłodszych na fakt, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną potrzebują więcej czasu i wsparcia, by nauczyć się nowych rzeczy. Może razem sprawdzicie, na czym polega system Makaton, który ułatwia porozumiewanie się z osobami z zespołem Downa?

Z kolei w temacie niepełnosprawności fizycznej bardzo ważnym zagadnieniem są ułatwienia komunikacyjne, które pozwalają dzieciom swobodnie się poruszać i bawić się na wiele sposobów. Pamiętajmy, że nasze pociechy w przyszłości staną się specjalistami różnych dziedzin – m.in.: projektantami czy inżynierami, więc zwracanie uwagi na te wyzwania już w dzieciństwie może wiele dobrego przynieść w przyszłości.

Dziecko w swoim życiu prędzej czy później zetknie się również z osobami niewidomymi i słabo widzącymi oraz niesłyszącymi. Na początku może być im trudno wyobrazić sobie, jak to jest żyć, nie widząc albo nie słysząc. Książeczka pomoże im zapoznać się z codziennością takich osób – opowiada ona o alfabecie Braille’a, psach przewodnikach czy języku migowym. Twórcy książeczki uczulają najmłodszych także na bardzo ważną kwestię – by w kontakcie z osobą niepełnosprawną zwracały się bezpośrednio do niej, a nie do jej opiekuna czy rodzica.

Wspólną lekturę książeczki wykorzystaj jako pretekst do kilku eksperymentów. Zawiąż dziecku kawałek materiału na oczach i spróbujcie dotykiem rozpoznać przedmioty codziennego użytku. Pokaż alfabet Braille’a i język migowy. Nauczcie się kilku podstawowych zwrotów w tym języku – przez zabawę we wspólny sekretny kod możesz ułatwić kontakt z przyszłym najlepszym przyjacielem. Takie namacalne doświadczenia sprawiają, że najmłodszym łatwej jest wyobrazić sobie, jak wygląda rzeczywistość osoby z niepełnosprawnością.

Wykształcona w dzieciństwie wrażliwość na drugiego człowieka to w końcu wspaniały element dojrzałości. Im wcześniej wypracujesz ją w dziecku, tym więcej prawdziwych przyjaciół znajdzie.