Szkoła budzi w dzieciach wiele emocji – zarówno tych przyjemnych, jak radość ze spotkań z przyjaciółmi, jak i tych znacznie trudniejszych, jak np. obawa przed nauczycielami czy bycie negatywnie ocenionym przez rówieśników. U niektórych dzieci obawy i lęki przeważają, co może doprowadzić do powstania fobii szkolnej. Czym ona jest? Jakie są przyczyny i objawy fobii szkolnej? Co robić, gdy dziecko boi się iść do szkoły?
Fobia szkolna – na czym polega?
Fobia szkolna to zaburzenie lękowe związane z konkretnymi sytuacjami, które mają miejsce w szkole. Nie musi chodzić tu tylko o sprawdziany czy kartkówki. Źródłem obaw mogą być również relacje z kolegami, nauczycielami czy konieczność zmierzenia się z oczekiwaniami rodziców.
Objawy fobii szkolnej
W przypadku fobii szkolnej charakterystyczne jest pojawianie się objawów w okolicach niedzielnego wieczoru, przed pójściem do szkoły, utrzymywanie się ich do piątku rano, a zanikanie podczas przerw od nauki – np. w ferie czy święta. Objawy fobii szkolnej dziecko odczuwać będzie głównie w ciele – to tzw. objawy somatyczne. Należą do nich:
- bóle brzucha, nudności i biegunki,
- bóle głowy,
- wymioty,
- gorączka i stan podgorączkowy.
Dziecko z lękiem przed szkołą może także szukać wymówek, by nie iść do szkoły. Często staje się także mniej pewne siebie, skryte i wycofane.
Warto zwracać uwagę czy objawy somatyczne się powtarzają i jak często występują. Każde dziecko raz na jakiś czas doświadcza stresu związanego ze szkołą, jednak duża ich częstotliwość i powtarzalność powinna szczególnie zwrócić naszą uwagę. Nigdy nie bagatelizujemy obaw dziecka! Dzięki temu możemy odpowiednio szybko zareagować.
Dowiedz się więcej o stanach lękowych u dzieci
Przyczyny fobii szkolnej
Jako pierwsze na myśl mogą przyjść nam obawy związane z ocenami i sprawdzianami. Jednak to nie wszystko. Lęk przed szkołą może zostać wywołany obawami o swoje umiejętności społeczne – jak dziecko poradzi sobie w kontaktach z rówieśnikami. Ważnym źródłem fobii szkolnej są obawy o oceny wystawiane przez inne osoby – np. o komentarze pochodzące od kolegów i koleżanek czy nauczycieli. Może wiązać się to także ze strachem przed odrzuceniem przez rówieśników. Dla innych źródłem lęku może stać się nauczyciel i jego metody pracy. Niektóre dzieci lękowo reagować będą na sytuacje wymagające zaprezentowania się na forum klasy – np. przedstawienie swojego zadania, praca w grupach czy odpowiedź ustna. Częstym źródłem mogą być także tzw. wady i deficyty, np. wady wymowy czy dysleksja.
Wpływ rodziców na lęk przed szkołą
Ważną kategorią przyczyn niechęci do szkoły u dziecka są zachowania rodziców. Dorośli mogą „zarażać” dzieci swoimi emocjami. Jeśli któryś z rodziców sam przeżywa lęk w związku z sytuacją szkolną dziecka, jest duże prawdopodobieństwo, że dziecko go wyczuje i zacznie odczuwać. Lęk może dotyczyć tego, że dziecko nie poradzi sobie, np. w relacjach z rówieśnikami albo nie ma wystarczająco dużych możliwości, by opanować materiał szkolny. Jeśli dziecko było świadkiem rozmowy rodziców na ten temat, szybko może uwewnętrznić te obawy. Pamiętajmy, że nie zawsze musi dziać się to na poziomie świadomym. Dzieci wyczuwają napięcie, nawet gdy dorośli próbują je przed nim ukryć.
Źródłem fobii szkolnej dziecka może stać się także niewłaściwe podejście rodziców do ocen – mowa o bardzo wysokich wymaganiach, które dziecku może być trudno spełnić. Lęk przed otrzymaniem złej oceny, a tym samym zawiedzeniem rodziców może doprowadzić do objawów fobii szkolnej.
Czy wiesz, że…
Fobii szkolnej nie można bagatelizować i liczyć, że sama minie? Nie jest ona także lenistwem czy wyrazem buntu. To prawdziwa trudność, a dziecko, by sobie z nią poradzić, potrzebuje pomocy i wsparcia.
Jak pomóc dziecko radzić sobie z fobią?
Jeśli objawy fobii szkolnej u dziecka są bardzo silne, konieczne będzie zwrócenie się o pomoc do specjalisty – psychologa lub psychoterapeuty dziecięcego. Podczas takiej współpracy zarówno dzieci, jak i rodzice uczą się radzić sobie ze swoimi obawami.
Poza pracą ze specjalistą ważne jest także wspieranie dziecka w radzeniu sobie z niechęcią do szkoły. W przypadku dzieci ważną rolę pełnią opowiadania i historie, których bohaterowie pokazują i modelują, jak radzić sobie z podobnymi trudnościami. Książką, która porusza tematy związane ze szkołą, jest „Basia i szkoła” od wydawnictwa HarperCollins.
Choć Basia chodzi dopiero do przedszkola to jej starszy brat Janek i kuzyn Antek mają już pierwsze doświadczenia w szkole. I to nie zawsze przyjemne, bo pewnego dnia Antek oznajmia, że zamierza uciec i rzucić szkołę. Początkowo próbuje wprowadzić ten plan w życie, ale na szczęście w towarzystwie Janka i Basi ucieka tylko do kuchni 😊 Ta szybko staje się miejscem, w którym następuje rozwiązanie problemów Antka.
Mama Basi sugeruje mamie Antka, że dobrym pomysłem może być przeniesienie chłopca do innej szkoły, dopasowanej pod jego temperament. Obie mamy dochodzą do wniosku, że zdobywanie wiedzy powinno być radosne, nie męczące. Szybko okazuje się, że to możliwe. W kuchni mamy pokazują dzieciom, jak przyjemna i pyszna może być nauka – która tkwi nawet w przepisie na ciasteczka! Jego odczytanie czy odliczenie potrzebnych składników pokazuje, dlaczego uczenie się jest takie ważne.
Cała ta sytuacja sprawia, że Basia coraz bardziej zaczyna interesować się tym, jak będzie w szkole. Dlatego Mama decyduje się zabrać ją do szkoły i pokazać, jak ta wygląda od środka. Na początku duży budynek, korytarze i szkolne sale sprawiają, że dziewczynka czuje strach. A co, jeśli nie da sobie rady? Nie znajdzie nowych przyjaciół? Albo się zgubi? Na szczęście spokój i cierpliwość Mamy pomagają Basi się uspokoić, a wcześniejsze zapoznanie się ze szkołą sprawia, że dziewczyna zaczyna z podekscytowaniem myśleć o nowym etapie nauki.
Ta historia opowiada o wyzwaniach, z jakimi mogą mierzyć się dzieci w szkole i o typowych dziecięcych obawach. Książka pokazuje, że dzięki rozmowie i wzajemnym zrozumieniu można zaradzić wszystkim trudnościom. Warto więc nie tylko odpowiednio przygotować dzieci przed wkroczeniem w szkolne mury, ale także wsłuchiwać się w ich potrzeby, kiedy będą już uczniami.
Przeczytaj także: co robić, gdy dziecko boi się iść do przedszkola
